کنتاکتور ها از جمله تجهیزات پر کاربرد در تابلو برق‌های صنعتی هستند که به منظور راه اندازی تجهیزات پایین دستی مانند الکتروموتورها، پمپ‌ها، فعال‌سازی بخش دیگری از مدار قدرت و… به کار می‌روند. آنچه حائز اهمیت است؛ استفاده درست و دقیق از کنتاکتور مناسب در پروژه می‌باشد تا هم بتواند جریان مناسب را از خود عبور دهد و هم نسبت به جریان کشی غیرمجاز یا دیگر عوامل غیر استاندارد، حفاظت جریانی لازم را به واسطه پلاتین‌ها از خود نشان دهد. مقالات بسیاری در خصوص معرفی و کاربرد کنتاکتور ها در انرژی مگ نوشته شده است. این مقاله به بررسی پلاک کنتاکتورها یا به طور اختصار “پلاک خوانی کنتاکتور” می‌پردازد. مطالعه پلاک برچسب شده بر روی کنتاکتور؛ اطلاعات مفیدی در خصوص شرایط کاری و توان فنی این تجهیز به ما می‌دهد و ما را کمک می‌کند تا بتوانیم از تمام ظرفیت قطعه استفاده کنیم. پس با ما همراه باشید.
پیش از خواندن پلاک کنتاکتور باید بدانید!
اگرچه در بخش‌های بعدی مثالی از پلاک‌های کنتاکتور 4 برند پر مصرف بازار را عنوان خواهیم کرد؛ اما باید با مفاهیمی آشنایی پیدا کنیم که در علم مهندسی برق از آنها استفاده و محاسبات مورد نیاز به واسطه آنها انجام می‌شود. آموزش پلاک خوانی کنتاکتور شامل یادگیری این مفاهیم و المان‌هاست. عنوان این علائم یا متغیرها در برچسب محصول تمامی برندها مشترک بوده و با استفاده از آنها مفهوم اعداد روی کنتاکتور ها مشخص می‌شود. در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم:
الف) مشخصه های ولتاژی کنتاکتور
ولتاژ Ue چیست؟
این ولتاژ که به ولتاژ نامی معروف است؛ مقدار ولتاژی است که کنتاکتور می‌تواند بدون هر مشکلی در محدوده آن کار کند. در کشور ما عموم کنتاکتور هایی که تهیه می‌شوند به منظور استفاده در ولتاژ 220 یا 380 ولت AC هستند. پس می‌توان گفت که عموم کنتاکتور های موجود در بازار دارای Ue با این محدوده ولتاژی هستند.
ولتاژ Ui چیست؟
ولتاژ عایقی نام دیگر ولتاژ Ui می‌باشد. ولتاژ عایقی به ولتاژی اشاره دارد که ممکن است بین کنتاکت های یک کنتاکتور با یکدیگر و یا بین کنتاکت های یک کنتاکتور با بدنه آن وجود داشته باشد. در حقیقت عدد بیان شده در خصوص این ولتاژ نشان دهنده میزان تحمل کنتاکت ها در صورت عبور این میزان ولتاژ نسبت به یکدیگر یا بدنه است. چنانچه ولتاژ عبوری متجاوز از این مقدار باشد؛ اصطلاحاً ولتاژ خزشی در قسمت‌های عایق عبور کرده و حفاظت عایقی کنتاکتور به طور کلی به مشکل می‌خورد.
ولتاژ Uimp چیست؟
ولتاژ Uimp به ولتاژ ضربه شناخته می‌شود، البته به آن ولتاژ لحظه‌ای نیز می گویند. این ولتاژ که معمولاً رقم آن عدد بسیار بالایی است؛ اشاره به این موضوع دارد که کنتاکتور شما در یک لحظه حداکثر چه جریانی را می‌تواند از خود عبور دهد یا به چه میزان می‌تواند تحمل کند.
ولتاژ Uc چیست؟
مقدار ولتاژ عبوری از پلاتین‌های قدرت می‌تواند متفاوت با ولتاژ نامی بوبین کنتاکتور شما باشد. Uc این تفاوت یا شباهت را به ما نشان می‌دهد؛ زیرا معرف ولتاژ نامی بوبین کنتاکتور است. بوبین کنتاکتور با این ولتاژ کار می‌کند و در خارج از این محدوده ولتاژی، کنتاکتور فاقد کارایی است.
Aux Cont چیست؟
این مؤلفه اشاره به مشخصات پلاتین‌های کمکی دارد که با کدهای استانداردی مشخص می‌شود. در اکثر برندها این کد استانداردی A600 P600 می‌باشد. این کد تحت استاندارد NEMA بوده و قسمت اول آن رنج ولتاژ و جریان برای برق جریان متناوب و قسمت دوم آن رنج ولتاژ و جریان برای برق جریان مستقیم می‌باشد. در زیر جدول این استاندارد را مشاهده می‌کنید:
|
کد جریان AC |
جریان | ولتاژ | کد جریان DC | جریان | ولتاژ |
ولت آمپر |
|
A1500 |
10 | 150 | N150 | 10 | 150 |
275 |
|
A300 |
10 | 300 | N300 | 10 | 300 |
275 |
|
A600 |
10 | 600 | N600 | 10 | 600 | 275 |
| B150 | 5 | 150 | P150 | 5 | 150 |
138 |
|
B300 |
5 | 300 | P300 | 5 | 300 |
138 |
| B600 | 5 | 600 | P600 | 5 | 600 |
138 |
|
C150 |
2.5 | 150 | Q150 | 2.5 | 150 | – |
|
C300 |
2.5 | 300 | Q300 | 2.5 | 300 |
– |
|
C600 |
2.5 | 600 | Q600 | 2.5 | 600 |
– |
| D150 | 1 | 150 | R150 | 1 | 150 |
– |
|
D300 |
1 | 300 | R300 | 1 | 300 |
– |
| E150 | 0.5 | 150 |
ب) مشخصه های جریانی کنتاکتور
AC-3 چیست؟
این آیتم نشان دهنده نوع کنتاکتور بوده و برای ما مشخص می‌کند که ما مجاز هستیم از کنتاکتور برای قطع و وصل چه نوع بار یا بارهایی استفاده کنیم. در مقاله معرفی انواع کنتاکتور به طور کامل به توضیح این مورد اشاره کردیم. این آیتم برای کنتاکتور AC و DC متفاوت است. اما به طور مثال می‌توان گفت که کد AC-3 به این معناست که کنتاکتور شما مناسب برای روشن کردن و خاموش کردن الکتروموتورهای قفس سنجابی می‌باشد یا برای مثال کد AC-6b مناسب برای سوئیچینگ بانک‌های خازنی می‌باشد.
جریان Ith چیست؟
پس از اطلاع از آیتم‌های ولتاژی لازم است تا از میزان جریان مجاز قابل عبور از کنتاکتور مطلع شوید. این جریان مجاز غالباً تحت عنوان یک جدول بر روی پلاک کنتاکتور یادداشت می‌گردد. در این جدول میزان جریان مجاز بر اساس میزان ولتاژهای مختلف یادداشت شده است. این جریان به جریان شیفتی نیز شناخته می‌شود. در تعریف جریان شیفتی آمده است که به جریانی گفته می‌شود که در شرایط کار نرمال می‌تواند تا هشت ساعت متوالی از تیغه‌های کنتاکتور بدون آسیبی عبور کند. ممکن است بر روی پلاک مواردی مانند Ith1 و Ith2 نیز دیده شود که این دو مورد نیز شبیه به حالت Ith هستند. Ith1 عبارت است از جریان کنتاکتور در شرایط کار نرمال برای یک هفته متوالی و Ith2 عبارت است از جریان کنتاکتور در شرایط کار نرمال برای زمان نامعلوم، به Ith2 جریان دائم نیز می گویند. همچنین در برخی کنتاکتور ها به جای Ith از Ie استفاده می‌شود.
عمر مکانیکی کنتاکتور
همه تجهیزات دارای عمر مفیدی هستند که بعد از طی آن وارد فرآیند استهلاک شدید، خرابی و یا مصرف بالای انرژی می‌شوند. کنتاکتور ها نیز از این عمر مستثنا نیستند. عمر مفید کنتاکتور بر اساس تعداد قطع و وصل‌های کنتاکت آن تعریف می‌شود. البته لازم به ذکر است که عواملی مانند شرایط محیطی و محل نصب می‌تواند بر روی مدت عمر این تجهیز مؤثر باشد. بر همین اساس ممکن است نگاهتان به یک حرف مانند D یا یک حرف و یک عدد مانند D5 بیافتد. مطابق جدول زیر، این حرف و عدد نمایانگر طول عمر مکانیکی کنتاکتور شما می‌باشد.
| کلاس | A | B | C | D | E | F |
| طول عمر | 10 به توان 3 | 10 به توان 4 | 10 به توان 5 | 10 به توان 6 | 10 به توان 7 | 10 به توان 8 |
مواردی مانند D5 به معنی (ده به توان 6)*r*5 می باشد.
بررسی مشخصات فنی انواع کنتاکتورها
برندهای مختلفی در بازار اقدام به تولید و فروش تجهیز کنتاکتور نموده‌اند. در بازار ایران 4 برند بیش از بقیه برندها مورد استفاده قرار گرفته‌اند. البته پلاک کنتاکتور ها در اکثر برندها یکسان بوده و به ندرت و به صورت جزئی باهم تفاوت دارند. در ادامه به بررسی این چهار برند می‌پردازیم:
الف) پلاک خوانی کنتاکتور زیمنس
یکی از تفاوت‌های پلاک کنتاکتور زیمنس با پلاک‌های دیگر قرارگیری سایز سیم‌ها در پلاک مشخصات است. در قسمت بالا سمت چپ مقادیر استاندارد کلید در خط اول و Ie کلید که جریان نامی است، دیده می‌شود که مقدار آن 40 آمپر می‌باشد. در کنار جریان نامی مقدار ولتاژ عایقی به میزان 690 ولت یادداشت شده است. در خط بعدی جدول سه سطری دیده می‌شود. در سطر اول میزان ولتاژ نامی پلاتین‌ها، سطر دوم ماکزیمم توان الکتروموتور قابل اتصال و سطر سوم جریان آنها بر اساس نوع کنتاکتور (AC-3) نوشته شده است. در سمت راست اشاره به استانداردهای تولیدی محصول شده و در ادامه مجدداً جدولی سه سطری قرار دارد. در سطر اول مقدار ولتاژ و در سطر دوم و سوم توان بر حسب اسب بخار درج شده است.
ب) پلاک خوانی کنتاکتور اشنایدر
در پلاک بالا، پس از درج استانداردها، به ترتیب جریان نامی کنتاکتور (Ith) به میزان 250 آمپر، ولتاژ عایقی (Ui) به مقدار 1000 ولت و ولتاژ ضربه (Uimp) به مقدار 8 کیلوولت یادداشت شده است. در قسمت بعد در قالب یک جدول دو سطری به ازای ولتاژ نامی مقدار توان الکتروموتور مشخص شده است. در قسمت پایین نیز مجدداً جدول ولتاژ توان بر حسب اسب بخار یادداشت شده است. همچنین نوع کنتاکتور AC3 می‌باشد.
ج) پلاک خوانی کنتاکتور LS
در پلاک بالا، در قسمت چپ و در زیر برند نوع کنتاکتور به طور AC3 مشخص شده است. در کنار آن استانداردهای مختلف کنتاکتور یادداشت گردیده است. در خط بعدی جدول سه سطری ولتاژ کیلووات الکتروموتور و جریان یادداشت شده است. در خط بعدی جریان مجاز قابل عبور (Ith) به مقدار 25 آمپر نوشته شده است. در ادامه میزان ولتاژ عایقی (Ui) و ولتاژ ضربه (Uimp) نوشته شده است. در قسمت پایین جدول ولتاژ و توان بر حسب اسب بخار برای سیستم‌های تکفاز و سه فاز نوشته شده است و در خط آخر دو عبارت به چشم می‌خورد که یکی Countinuous Current به معنی جریان پیوسته و دیگری مشخصات پلاتین‌های کمکی است.
د) پلاک خوانی کنتاکتور های هیوندا HYUNDAI
در کنتاکتور های هیوندا نیز مشخصات یادداشت شده بر روی پلاک آن مشابه برندهای دیگر است. در بالای لیبل مشخصات، پس از استاندارد کنتاکتور به ترتیب جریان نامی (Ith)، جریان عایقی (Ui) و جریان لحظه‌ای (Uimp) است. در خط بعدی در سمت چپ قید شده که نوع کنتاکتور AC-3 بوده و در کنار آن جدول جامع قرار گرفته است. در این جدول بر خلاف جداول قبلی ما با 4 ستون روبرو هستیم. ستون اول محدوده ولتاژ نامی را عنوان کرده است. ستون دوم توان الکتروموتور قابل اتصال، ستون سوم مقدار ولتاژ جریان متناوب و ستون آخر توان نامی الکتروموتور قابل اتصال بر حسب اسب بخار است. در جدول پایین هم میزان توان برای سیستم تکفاز و سه فاز بر حسب ولتاژ و اسب بخار نوشته شده است.
این مقاله به به برسی و آموزش پلاک خوانی کنتاکتور ها پرداخته است. امید است با مطالعه آن بتوانید کنتاکتور متناسب با بار مصرفی خود را به درستی تهیه و استفاده کنید. شما می‌توانید برای مشاوره و خرید کنتاکتور مناسب نگاهی به بخش محصولات کنتاکتوری برق و انرژی بیاندازید. همچنین می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره از همکاران ما در بخش فروش اطلاعات لازم را کسب نمایید. انرژی در دستان تو!
