در پروژه‌های مختلفی که با تابلو برق‌های صنعتی به‌منظور راه‌اندازی، توقف یا حفاظت سروکار دارند؛ هموراه تجهیز یا تجهیزاتی وجود دارند که در بخش فرمان بکار گرفته می‌شوند و وظیفه آنها، اعمال دستورات مختلف به مدار تابلو به‌منظور اثربخشی بر روی پروژه است. یک جز جدایی‌ناپذیر در اکثر تابلوهای برق صنعتی، کلیدهای فرمان و سوئیچ‌ها هستند که ساختار آنها متفاوت با بریکر ها بوده و از نظر عملیات نیز تنوع و گوناگونی خاص خود را دارند. این تنوع بر خواسته از نحوه عملیاتی است که در مدار فرمان باید صورت بگیرد. یک نوع از این کلیدها و سوئیچ‌ها، پوش باتن ها هستند. در این مقاله به معرفی کامل آنها و انواع مختلفشان می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
پوش باتن چیست؟
پوش باتن که به‌اصطلاحی شستی نیز نامیده می‌شود؛ نوعی کلید الکترومکانیکال است که دارای مکانیزم‌های ساده سوئیچی به‌منظور برقراری یا انفصال بخشی از مدار فرمان استفاده می‌شود. یک پوش باتن می‌تواند عامل اتصال برق به بخشی از مدار شود؛ می‌تواند سیگنالی را برای مدار PLC ارسال کند؛ می‌تواند حفاظت برق بخشی از تابلو را در اختیار داشته باشد و درنهایت می‌تواند عامل قطع جریان برق در بخش فرمان باشد. سطح یا سری پوش باتن ها عموماً صاف، مسطح یا دارای کمی گودی است که انگشت، به‌راحتی بر روی آن قرارگرفته و فشار داده می‌شود. در مدل‌های گردان نیز سطح شستی دارای کلیدی گردان است. محل نصب پوش باتن ها بر روی درب تابلوها و یا چنانچه محل کلیدها خارج از تابلو باشد؛ بر روی باکس یا جعبه‌فرمان مخصوص آن قرار دارد. در پشت بخش مکانیکال پوش باتن ها، کنتاکت ها قرارگرفته‌اند. سابقاً در مقاله انواع کنتاکتور به معرفی کنتاکت های فرمان پرداختیم. کنتاکت های یک پوش باتن می‌تواند یک یا دو کنتاکت NO یا NC و یا یک کنتاکت NO و یک کنتاکت NC باشد. با فشار دادن یا گرداندن پوش باتن ها، کنتاکت ها تغییر وضعیت می‌دهند.
عملکرد پوش باتن NO
عملکرد پوش باتن NC
پوش باتن ها دارای دسته‌بندی و انواع مختلفی هستند. به‌طورکلی شما می‌توانید دسته‌بندی مختلفی را برای پوش باتن ها تعیین کنید. در این مقاله ما سعی کردیم با دسته‌بندی مختلف یک طبقه‌بندی کامل را از این تجهیز به شما معرفی کنیم.
انواع پوش باتن از نظر شکل سری
شکل سری پوش باتن ها به‌منظور قرارگیری بر روی درب تابلوها یا جعبه فرمان‌ها تنها به دو شکل ادایره‌ای و مربعی است. این اشکال دارای ابعاد استاندارد بوده و در تمامی برندها به‌صورت یکسان هستند. در برخی از برندها طرح ساخت پوش باتن ها مشابه با برند اشنایدر الکتریک یا تله مکانیک سابق است. بر همین اساس در بازار به پوش باتن ها، پوش باتن تله (طرح تله) یا پوش باتن اشنایدر (طرح اشنایدر) نیز می‌گویند.
انواع پوش باتن از نظر ساخت
پوش باتن های باکیفیت موجود در بازار از هر نوعی از برندهای مختلف، باتوجه به سطح عملیات و محیط پروژه، دارای تنوع جنس هستند. پوش باتن ها ازنظر جنس ساخت سه دسته هستند:
1- فلزی مقاوم
2- باکالیت مقاوم
3- پلاستیک نسوز
لازم است به دو نکته اشاره‌کرد: نکته اول در خصوص پوش باتن های پلاستیک نسوز است. این پوش باتن ها در حقیقت در زمان آتش‌سوزی مانند شمع آب می شوند و قابل اشتعال نیستند و نسوز بودن، به این معنا نیست که سالم می‌مانند. نکته دوم در خصوص کنتاکت های هر سه مدل است. کنتاکت ها در هر سه مدل عموماً پلاستیکی هستند.
انواع پوش باتن از نظر عملیات
در تعریف پوش باتن ها گفتیم که همه آنها حالت فشاری ندارند و متفاوت هستند. شستی‌ها ازنظر شیوه عملیات متنوع‌اند. در زیر به معرفی برخی از آنها می‌پردازیم:
- پوش باتن فشاری: در این مدل با فشار دادن سطح شستی، کنتاکت های آن تغییر وضعیت می‌دهد و با برداشتن فشار از سطح شستی کنتاکت ها به حالت اول بازمی‌گردد.
- پوش باتن فشاری ثابت: در این مدل با فشار دادن سطح شستی، کنتاکت های آن تغییر وضعیت می‌دهند و با برداشتن فشار از سطح شستی، کنتاکت ها به حالت اول باز نمی‌گردند. برای بازگشت کنتاکت ها به حالت اولیه باید مجدداً شستی را فشار داد.
- پوش باتن فشاری گردان (قفل شو): در این مدل با فشار دادن سطح شستی، کنتاکت های آن تغییر وضعیت می‌دهد. در ادامه برای بازگشت کنتاکت ها به حالت اول باید سری پوش باتن را در جهت حک‌شده بر روی شستی (معمولاً در جهت عقربه‌های ساعت) چرخاند.
- پوش باتن فشار و کشش: در این مدل با فشار دادن سطح شستی، کنتاکت های آن تغییر وضعیت می دهند. درادامه برای بازگشت کنتاکت ها به حالت اول، باید سری پوش باتن را به طرف بیرون بکشید.
- پوش باتن گردان: در این مدل کافیست شستی آن را به طرف راست یا چپ بگردانید تا کنتاکت‌ها تغییر وضعیت بدهند. پوش باتن های گردان به صورت یک طرفه ( 0-1) و یا دو طرفه (0-1-2) هستند.
- پوش باتن های کلیددار: این مدل از پوش باتن ها برای شرایط خاص که طی آن فقط باید اپراتور دارای صلاحیت لازم دستور عملیات را توسط کلید صادر کند؛ بکار می‌رود. شرح عملیات پوش باتن و کنتاکت ها می‌تواند مانند تمامی مدل‌های قبل باشد با این تفاوت که پیش‌شرط عملیات، حضور کلید در داخل شستی است.
انواع پوش باتن از نظر رنگ
1- پوش باتن قرمز: رنگ قرمز معمولا برای توقف عملیات بکار می رود.
2- پوش باتن سبز: رنگ سبز برای حالت وصل، راه اندازی یا ارسال یک سیگنال بکار می رود.
3- پوش باتن مشکی: رنگ مشکی برای حالت وصل، راه اندازی و ارسال یک سیگنال بکار می رود.
4- پوش باتن زرد: رنگ زرد برای اتصال یک حالت غیر معمول یا غیر نرمال بکار می رود. معمولاً برای عملیاتی نیازمند احتیاط یا ایمنی لازم است؛ از این شستی استفاده می شود ( مثلا راه اندازی الکتروموتور در یک پروژه در جهت معکوس).
5- پوش باتن سفید و آبی: ایجاد تفاوت در راه اندازی یا اشاره به راه اندازی بخش های مختلف یک پروژه
انواع پوش باتن از نظر روشنایی شستی
پوش باتن ها می‌توانند دارای بک‌گراند چراغ و بدون آن باشد. این مورد در خصوص انواع شستی‌های موجود در بازار اطلاق می‌شود. تنها تفاوت آنها در نوع چراغ‌ها می‌باشد. این چراغ‌ها در انواع معمولی، LED و SMD موجود می‌باشد. در برخی مدل‌ها با فعال شدن شستی چراغ روشن می‌شود و در برخی مدل‌ها پس از اتصال شستی به سیگنال الکتریکی، روشن می‌شود.
معرفی پوش باتن های پر استفاده موجود در بازار
حال که با دسته بندی متنوع پوش باتن ها آشنا شدیم، می توانیم به معرفی پوش باتن های پر مصرف در بازار بپردازیم.
پوش باتن استارت (START)
این شستی به رنگ سبز بوده و شکل آن عموماً دایره است. در این شستی، با یکبار فشار دادن کنتاکت وصل می‌شود. کنتاکت موجود در پشت این شستی از نوع NO می‌باشد. با برداشتن دست از روی شستی، فنر داخلی آن موجب بازگشت شستی می‌شود.
پوش باتن استوپ (STOP)
این پوش باتن که قرمزرنگ می‌باشد؛ عملیاتی خلاف جهت شستی استارت دارد. در این شستی با یکبار فشار دادن، کنتاکت قطع می‌شود. کنتاکت موجود در پشت این شستی از نوع NC می‌باشد. با برداشتن دست از روی شستی، فنر داخلی آن موجب بازگشت شستی می‌شود.
پوش باتن استارت و استوپ دوبل
این پوش باتن که به شستی دوبل نیز معروف است؛ یک شستی استارت و یک شستی استوپ را در خود جای‌داده است. بر همین اساس دارای یک کنتاکت باز NO و یک کنتاکت بسته NC می‌باشد. نحوه عملیات نیز مشابه با دوشستی قبلی به‌صورت فشاری است و با برداشتن دست، کنتاکت ها به وضعیت قبلی بازمی‌گردند.
پوش باتن گردان یکطرفه یا پوش باتن صفر و یک
پوش باتن گردان دارای یک اهرم گردان است و به‌نوعی یک کلید دو وضعیتی است. در شستی گردان یک کنتاکت باز یا NO داریم که با چرخاندن شستی وارد حالت NC می‌شود. برای بازگشت به وضعیت قبل کافیست شستی را به جهت عکس بچرخانید.
پوش باتن گردان دو طرفه یا پوش باتن صفر، یک و دو
پوش باتن گردان دو طرفه مشابه باحالت یکطرفه دارای یک اهرم گردان است با این تفاوت که بجای دو وضعیت می‌تواند در سه وضعیت متفاوت قرار بگیرد. در این پوش باتن به‌جای یک کنتاکت NO ، با دو کنتاکت طرف هستیم. البته می‌توانیم مدلی را تهیه کنیم که دارای یک کنتاکت NO و یک کنتاکت NC باشد. این مدل در بقیه موارد شبیه یک طرفه هست. با چرخاندن شستی به‌طرف چپ یک حالت و با چرخاندن به‌طرف راست حالت دیگر راداریم. همچنین با قرارگیری در حالت وسط، کلید در وضعیت غیرفعال یا صفر قرار دارد.
پوش باتن قارچی یا امرجنسی کله قارچی یا کلید قطع اضطراری
شستی امرجنسی یا کلید قطع اضطراری همان‌طور که از اسمشان پیداست برای قطع اضطراری در تابلو برق‌ها به‌کار می‌روند. در پشت آنها یک کنتاکت NC قرارگرفته که با فشار دادن آن کنتاکت آن باز و برق تابلو قطع می‌شود. کلیدهای امرجنسی می‌توانند بین 120 تا ۶۰۰ ولت AC یا DC را تحمل کنند. این شستی همان‌گونه که در قسمت‌های بالا عنوان گردید؛ دارای قفل مکانیکی است. این بدان معنا است که با فشردن شستی، محصول قفل‌شده و تنها با چرخاندن سری آن در جهت عقربه‌های ساعت از حالت قفل آزاد می‌شود.
پوش باتن های کلید دار
پوش باتن هایی هستند که مشابه حالت پوش باتن های گردان یکطرفه و دوطرفه بوده با این حساب که دارای کلید می‌باشند و تغییر وضعیت کلید منوط به حضور کلید و چرخاندن آن می‌باشد. این مورد در خصوص کلیدهای امرجنسی نیز صدق می‌کند.
کلام آخر
در این مقاله به معرفی و طبقه‌بندی پوش باتن ها پرداختیم. برای آشنایی و رؤیت مشخصات می‌توانید به صفحه پوش باتن و چراغ سیگنال‌های ما مراجعه نمایید. همچنین برای مشاوره فنی و کسب اطلاعات لازم می‌توانید از طریق شماره تماس‌های موجود در سایت و یا از طریق شبکه‌های اجتماعی با ما در ارتباط باشید. انرژی در دستان تو!
