در مقالات قبلی در خصوص کلیدهای مختلفی به تفضیل صحبت کردیم. کلیدهای اتوماتیک کمپکت سرآغاز مقالات مرتبط با مدار شکن‌ها بود. در این مقاله در خصوص نوعی از کلیدها صحبت می‌کنیم که علاوه بر مدارشکن بودن؛ وظیفه تغییر جریان شبکه ورودی برای مصرف کننده‌ها را نیز برعهده دارند. کلیدهای دو طرفه یا چنج آور سوییچ‌ها اگرچه در ظاهر مشابهت‌هایی با کلیدهای کمپکت از نظر رنج جریان و ابعاد دارند؛ اما عملکردشان متفاوت است. این مقاله به معرفی کامل این محصول و مثال‌هایی از کاربرد آن می‌پردازد. با ما همراه باشید.
کلید چنج اور (Changeover Switch) یا ATS چیست؟
کلید دو طرفه‌ی ژنراتور–برق شهر یا کلید چنج آور یا کلید شهر-ژنراتور؛ همان‌طور که از نامش پیداست، یک کلید برای تغییر منبع برق متصل به بار است. به بیان دیگر، کلید دوطرفه ژنراتور-برق شهر، یک سوییچ برای تعویض منبع تغذیهٔ بار، یعنی اتصال بار به شبکه برق شهر در حالت عادی، و یا اتصال بار به ژنراتور در حالت اضطرار است. در حالت خاموش (OFF)، ارتباط بار با هر دو منبع قطع است. کلید چنج اوور، از جمله تجهیزات مهم در کلیدهای برق صنعتی است. البته از این کلیدها تحت عنوان کلید انتقال یا ترنسفر سوییچ (Transfer Switch ) نیز نام برده می‌شود. آنچه که دارای اهمیت است مزیت مهم این کلیدها در زمان قطعی برق شهر و سوییچ کردن سریع آنها بر روی منبع تغذیه ثانویه است.
همانگونه که در شکل بالا مشاهده می‌کنید؛ با فقدان جریان برق ورودی از شبکه برق نیروگاه و خطوط انتقال و توزیع به کارخانه؛ عمل سوئیچینگ انجام شده و برق کارخانه از محل ژنراتور تأمین می‌گردد. با وصل شدن مجدد شبکه برق سراسری، کلید به وضعیت قبلی باز می‌گردد.
به عنوان یک مثال در تصویر بالا، درب یک تابلو برق ATS را داریم. کلید دوطرفه (چنج آور) دارای سه حالت است: حالت قطع یا OFF یا صفر، که در این حالت اتصال برق به بار به طور کامل قطع است. حالت 1 که در آن، بار به منبع تغذیه 1 (مثلاً شبکه برق شهری) وصل است. و حالت 2 که در آن، بار به منبع تغذیه 2 (مثلاً ژنراتور) وصل است.
انواع کلید چنج اور
کلید دوطرفه، به طور کلی در دو نوع توسط شرکت‌های تولید کننده به بازار ارائه شده است:
1- کلید دوطرفه دستی (Manual Changeover Switch)
در کلید دوطرفه دستی عمل تغییر دادن منبع تغذیه، به‌صورت دستی و توسط خود اپراتور تابلو برق صورت می‌گیرد. بنابراین اگر برق شبکه قطع شود، تا به‌صورت دستی و با تغییر وضع کلید، بار را به ژنراتور وصل نکنیم، اتصال بار به ژنراتور سوییچ نمی‌شود.
2- کلید دوطرفه خودکار یا اتوماتیک ATS (Automatic Transfer Switch)
در کلید دوطرفه اتوماتیک، با از دست رفتن منبع تغذیه، کلید به صورت خودکار، به منبع تغذیه دیگر سوییچ می‌کند (و نیازی به سوییچ کردن دستی نیست)، تا تداوم تغذیه مدار بار تضمین شود. همچنین در مدل‌های اتوماتیک در بعضی برندها این امکان فراهم می‌شود تا اپراتور بتواند وضعیت کلید و تابلو را از طریق اتصالات و استفاده از سیستم‌های مبتنی بر شبکه‌های صنعتی کنترل نماید.
کلید دوطرفه موتوردار نام دیگری از کلیدهای چنج اور اتوماتیک است.
در یک تقسیم بندی دیگر نیز می توان کلید های دو طرفه را از نظر تعداد پل ها بررسی کرد:
الف) کلید دو طرفه دو پل: که در سیستم تک‌فاز استفاده می‌شود، و دارای امکان اتصال پایانه‌های فاز و نول است.
ب) کلید دو طرفه سه پل: در سیستم سه‌فاز استفاده می‌شود، و دارای امکان اتصال پایانه‌های سه فاز است.
ج) کلید دو طرفه چهار پل: در سیستم چهارسیمه سه‌فاز استفاده می‌شود، و دارای امکان اتصال پایانه‌های سه فاز و نول است.
بطور کلی در بازار ایران کلیدهای سه پل و چهار پل بیش از مدل دو پل به فروش می‌رسند. حال این کلیدهای دوطرفه سه پل یا چهارپل می‌توانند از نوع دستی یا اتوماتیک (موتوردار) باشند.
مدار کلید چنج اور
الف ) در مدار های تک فاز:
در تصویر بالا یک کلید چنج آور دستی تک فاز، شامل یک سیم فاز به همراه یک سیم نول را می‌بینید. ملاحظه می‌کنید که این سوییچ چنج آور 8 پایانه دارد. 4 پایانه در بالا و 4 پایانه در پایین. منبع 1 را به بالا و منبع 2 را به پایین وصل کرده‌ایم. با چرخاندن دستگیره، بار از منبع 1 جدا، و به منبع 2 وصل می‌شود. همان‌طور که در شکل دیده می‌شود، باید هردو پایانه‌ی بالایی و پایینی مربوط به بار، به یکدیگر (به صورت موازی: فازها به یکدیگر، و نول‌ها به یکدیگر) متصل شوند. همچنین اتصال زمین به بدنه پنل را فراموش نکنید.
در شکل زیر دیاگرم‌های متفاوت سیم‌کشی و اتصال برای سویچ چنج آور دستی تک فاز دو پل، با جزئیات اضافه نشان داده شده است. همان‌طور که گفتیم، قسمت بالای کلید دوطرفه، مستقیم به منبع تغذیه اصلی وصل شده است، و قسمت پایین به صورتی که می‌بینید به منبع تغذیه پشتیبان (مانند ژنراتور یا اینورتر) و بار وصل شده است:
در تصویر بالا دیاگرم‌های متفاوت سیم‌کشی و اتصال برای سویچ چنج آور دستی تک فاز دو پل، با جزئیات اضافه به خوبی نشان داده شده است. همان‌طور که گفتیم، قسمت بالای کلید دوطرفه، مستقیم به منبع تغذیه اصلی وصل شده است، و قسمت پایین به صورتی که می‌بینید به منبع تغذیه پشتیبان (مانند ژنراتور یا اینورتر) و بار وصل شده است:
ب) در مدار های سه فاز:
در تصویر بالا یک کلید چنج آور اتوماتیک سه فاز چهار سیمه، شامل سه فاز به همراه یک سیم نول را می‌بینید. همان‌طور که می‌بینید ترمینال‌های خروجی مشابه از دو منبع تغذیه (2 و 4 و 6 و N)، به هم وصلند که به ترمینال‌های ورودی بار وصل می‌شوند. همچنین به توالی و ترتیب یکسان فازها، در ترمینال‌های ورودی از دو منبع (1 و 3 و 5 و N) توجه کنید (که باید هنگام اتصال آنها به پایانه‌های دو منبع -که در شکل نشان داده نشده- رعایت شود).
شکل بالا اتصالات تک فاز و سه فاز متفاوت را برای کلیدهای دوطرفه دستی و اتوماتیک، و سویچ‌های انتقال اتوماتیک (ATS) نشان می‌دهد.
در اینجا نشان داده شده که چگونه یک کلید انتقال و چنج آور اتوماتیک و دستی 3 فاز و 1 فاز را به جعبه تقسیم خانه و پنل اصلی، سیم‌کشی و … متصل کنیم تا در صورت قطع برق یا خرابی اضطراری، از منبع تغذیه‌ی پشتیبان مانند برق باتری با یو پی اس UPS)) و اینورترها یا برق ژنراتور استفاده شود.
نحوه نصب کلید چنج اور
برای یادگیری طریقه نصب کلید دوطرفه، قبل از هر چیز مهم رعایت استانداردهاست. خارج کردن هر چیز از استاندارد، ممکن است باعث بروز حادثه و یا اتفاقات غیرمنتظره شود. در ادامه به طور خلاصه به نحوه نصب کلید می‌پردازیم:
الف) کلیدهای با آمپر و جریان بالا را داخل تابلو نصب کنید و اگر از سیم استفاده می‌کنید، از سیم‌های رنگی یا شماره‌گذاری یا لیبل برای تمایز بهتر استفاده کنید.
ب) پیش از سیم‌بندی به تطابق جریان بار با مشخصات کنار ترمینال‌ها روی پلاک کلید توجه کنید. همچنین قطر کابل و اندازه سرسیم باید با پایانه‌های کلید مطابقت داشته باشد.
ج ) پس از سیم‌بندی و پیش از بهره‌برداری، باید کلید در دو تست بدون برق و همراه با برق تست کنید. مثلاً توالی درست فازها باید تست شود. هنگام استفاده از کلید و با تعویض منبع تغذیه (جابجایی برق شهر و ژنراتور)، ترتیب فازها نباید عوض شود.
د) نکته آخر اینکه، هنگام بهره‌برداری از کلید، از روش‌های غیراستاندارد برای جبران مشکلات و یا گرفتن پاسخ یا رفتار دلخواه استفاده نکنید.
قیمت کلید دوطرفه برق شهر-ژنراتور
قیمت کلیدهای دوطرفه برق شهر- ژنراتور changeover-switch در فروشگاه‌ها برحسب ویژگی مورد نظر شما، متفاوت است. دامنه جریان کلیدهای دوطرفه از 125 A تا 1250 A است و بر همین اساس بر مبنای رنج جریان، تعداد پل‌ها و نوع کلید قیمت آنها متفاوت است. آخرین آیتم تأثیر گذار بر روی قیمت کلیدهای دوطرفه برند و خدمات پس از فروش آنهاست. فروشگاه برق و انرژی، با کنار هم قرار دادن مدل‌های مختلف برند CHiNT در کنار هم، قابلیت مقایسه و خرید را برای کاربران فراهم نموده است. محصولات این شرکت دارای یک سال ضمانت به همراه خدمات پس از فروش برای مشتریان می‌باشد. برای مشاهده و مقایسه کلیدهای چنج آور می‌توانید به بخش صفحه فروش کلید دوطرفه (برق شهر\ژنراتور) از طریق منوی محصولات مراجعه کنید. انرژی در دستان تو!
