کلیدها از جمله ادوات مهم برق صنعتی هستند که وظیفه قطع و وصل جریان برق در شرایط مختلف را به صورت دستی یا اتوماتیک بر عهده دارند. کلیدهای اتوماتیک به خاطر شاخصه مهم قطع شبکه برق به صورت اتوماتیک کارایی بیشتر و بهتری نسبت به نمونه‌های دستی دارند. در این مقاله قصد داریم تا ابتدا به دسته بندی کلی کلیدهای اتوماتیک برق صنعتی اشاره کنیم و در ادامه به معرفی یکی از انواع کلید اتوماتیک با نام کلیدهای اتوماتیک کامپکت یا کمپکت بپردازیم و در پایان شما را با روش نصب این کلیدها در داخل تابلو برق آشنا می نماییم. با ما همراه باشید.
دسته بندی کلیدهای اتوماتیک قدرت
به طور کلی سیستم‌های قدرت در ایران به چهار بخش تقسیم می‌شوند:
الف) سیستم‌های برق فشار ضعیف (حداکثر 1000 ولت)
ب) سیستم‌های برق فشار متوسط (حداقل 1 کیلو و حداکثر 35 کیلو ولت)
ج) سیستم‌های برق فشار قوی (حداقل 35 کیلو و حداکثر 230 کیلو ولت)
د) سیستم‌های برق فوق فشار قوی (230 کیلو ولت به بالا)
هرکدام از این دسته بندی‌ها دارای کلیدها، مدار شکن‌ها و قطع کننده‌های جریان خاص خود می‌باشند. در این مقاله ما به قطع کننده‌های سیستم‌های برق فشار ضعیف اشاره داریم که قطع کننده‌های برق فشار ضعیف تحت عنوان کلیدهای اتوماتیک، شامل کلیدهای زیر هستند:
الف) کلید اتوماتیک هوایی یا ACB (Air Circuit Breaker)
ب) کلید اتوماتیک کمپکت (کامپکت) یا MCCB (Molded Case Circuit Breaker)
ج) کلید محافظ موتور یا MPCB (Motor Protection Circuit Breaker)
د) کلید مینیاتوری یا MCB (Miniature Circuit Breaker)
ه) کلید محافظ جان یا RCCB (Residual Current Circuit Breaker)
تفاوت کلی این پنج دسته کلید به رنج جریان قابل پشتیبانی، قدرت قطع قابل پشتیبانی و نحوه حفاظت از مدار پایین دستی باز می‌گردد. در مقالات مختلفی در سایت به معرفی کامل هرکدام از این تجهیزات پرداخته شده است که می‌توانید با مراجعه به بخش مقالات آموزشی به مطالعه آنها بپردازید. در این مقاله به سراغ معرفی و دسته بندی کلیدهای MCCB می‌رویم و با نحوه نصب آن آشنا می‌شویم.
کلید اتوماتیک کمپکت (کامپکت) چیست و چه کاربردی دارد؟
کلید اتوماتیک کمپکت یک کلید سه وضعیتی بوده که دارای ساختاری نسبتاً کوچک در مقایسه با کلید هوایی و دژنکتور های قدرت می‌باشد. این کلید جهت انواع حفاظت می‌تواند دارای رله حرارتی، رله مغناطیسی و رله الکترونیکی (واحد میکرولوجیک) باشد. کاربرد این کلید قطع همزمان تمامی فازهای ورودی به کلید در مواجهه با خطای اتصال کوتاه و خطای اضافه بار (اضافه جریان) است. از مزیت‌های کلید اتوماتیک کمپکت داشتن وضعیت TRIP در کنار وضعیت وصل (ON) و قطع (OFF) می‌باشد؛ این وضعیت اپراتور را از وجود خطا در مدار مطلع می‌کند و این در حالی است که ممکن است علت قطع یک کلید دلایلی غیر خطاهای عنوان شده باشد.
همچنین کلیدهای اتوماتیک کمپکت به نسبت دیگر کلیدهای اتوماتیک (به استثنای کلید هوایی) دارای قدرت قطع بالاتری می‌باشند و این نشان می‌دهد که این کلیدها در مقابل جریان هجومی لحظه‌ای، عملکرد بهتری را از خود نشان می‌دهند، در نتیجه عموم استفاده از کلید اتوماتیک کمپکت سه فاز در ورودی تابلو برق یا ابتدای مدار می‌باشد. کلیدهای اتوماتیک کمپکت به تنهایی دارای انواع مختلفی می‌باشند و اساس انتخاب یک کلید اتوماتیک مناسب برای تابلو، آشنایی کامل با کلید و متعلقات آن است. این مقاله به معرفی دسته بندی‌های مختلف کلید اتوماتیک می‌پردازد و شما می‌توانید برای آشنایی با متعلقات و تجهیزات جانبی کلید اتوماتیک، نگاهی به مقاله لوازم جانبی کلید اتوماتیک بیاندازید.
انواع کلید اتوماتیک کمپکت
در ابتدای مقاله به معرفی انواع کلید اتوماتیک قدرت و در ادامه به معرفی کلید اتوماتیک کمپکت و کاربرد آن اشاره کردیم. متناسب با نوع شبکه، محدوده ولتاژی، رنج جریان مصرفی، نحوه حفاظت و … کلیدهای اتوماتیک کمپکت دسته بندی می‌شوند. این موارد در کنار برند انتخابی، عامل قیمت‌های متفاوت این کلیدها در بازار می‌باشند. در ادامه به معرفی دسته بندی های مختلف و انواع کلید های اتوماتیک کمپکت می‌پردازیم.
تفاوت در تعداد پل های کلید اتوماتیک کمپکت
شبکه برق مصرفی شما می‌تواند تک فاز یا سه فاز باشد. این امکان برای شما فراهم است که علاوه بر محافظت از جریان فاز، از جریان نول هم حفاظت کنید. حالات حفاظتی دیگری هم روی فازها برای شما به تناسب برندی که انتخاب می‌کنید؛ فراهم است. اگرچه کلیدهای اتوماتیک کمپکت موجود در بازار ایران از نوع کلید اتوماتیک کمپکت سه فاز می‌باشند اما این قابلیت برای شما فراهم است که از کلیدهای اتوماتیک کمپکت تک پل الی چهارپل استفاده نمایید. در نمونه‌های دو پل و چهار پل این کلید امکان حفاظت از جریان نول فراهم است.
تفاوت در انواع رنج جریان کلید اتوماتیک کمپکت
رنج جریان کلیدهای اتوماتیک کمپکت و به خصوص کلیدهای اتوماتیک کمپکت سه فاز بسیار وسیع‌تر از کلیدهای هوایی، مینیاتوری، حرارتی و محافظ جان می‌باشد. اگرچه این کلیدها در اکثر برندها رنج جریانی بسیار پایین 1 الی 15 آمپر را پوشش نمی‌دهند؛ اما دامنه جریانی آنها از 16 الی 1600 آمپر را تشکیل می‌دهد. این رنج جریانی شامل رنج جریان کلیدهای مینیاتوری بالای 16 آمپر تا 125 آمپر، کلیدهای حرارتی بالای 16 آمپر تا 100 آمپر و کلیدهای هوایی 630 الی 1600 آمپر می‌باشد.
تفاوت در قدرت قطع کلید اتوماتیک قدرت
کلید اتوماتیک قدرت با توجه به نوع رله‌های حفاظتی موجود در کلید، کلاس کلید، رنج جریان کلید و دیگر پارامترهای اساسی آن می‌تواند قدرت قطع مختلفی داشته باشد، برای مثال قدرت قطع یک کلید اتوماتیک کمپکت از نوع فیکس در رنج جریان 630 آمپر از یک برند خاص می‌تواند متفاوت با یک برند دیگر با همین مشخصات باشد. قدرت قطع یک شاخصه مهم در کلیدهای اتوماتیک کمپکت می‌باشد و نشان دهنده میزان پذیرش جریان هجومی توسط کلید در زمان خطا و در مدت زمان مشخص است. بدیهی است که اگر مقدار جریان یاد شده از مقدار در نظر گرفته شده برای کلید بیشتر باشد؛ کلید اگرچه مدار را قطع می‌کند؛ اما از بین نیز می‌رود. به طور کلی، قدرت قطع انواع کلید اتوماتیک سه فاز در بازه 25 تا 200 کیلو آمپر بر اساس برند انتخابی می‌باشد. پر کاربردترین رنج قدرت قطع 25 کیلو آمپر می‌باشد. قدرت قطع از جمله پارامترهای مهم تفاوت کلید اتوماتیک کمپکت با کلید مینیاتوری است. برای آشنایی با دیگر تفاوت‌های این دو کلید و علت استفاده متفاوت از این دو کلید، می‌توانید مقاله 9 تفاوت اصلی کلید اتوماتیک و مینیاتوری را مطالعه نمایید. شکل زیر به معرفی قدرت قطع‌های مختلف سری‌های مختلف کلید اتوماتیک اشنایدر الکتریک اشاره دارد.
تفاوت در نوع رله های حفاظتی موجود در کلید اتوماتیک کمپکت (کلید اتوماتیک قابل تنظیم یا کلید اتوماتیک فیکس)
در پایه‌ای ترین حالت، یک کلید اتوماتیک کمپکت دارای دو رله حرارتی و مغناطیسی به منظور انجام وظایف حفاظتی است. حال این رله‌ها می‌توانند از نظر رنج جریان کاری کلید قابل تنظیم یا غیر قابل تنظیم باشند. میزان تنظیم مقدار جریان کاری حداقل 0.8 و حداکثر 1 می‌باشد. به عنوان مثال در یک کلید اتوماتیک کمپکت با قابلیت تنظیم رله‌های حفاظتی در رنج 100 آمپر می‌تواند دامنه جریان کاری 80 الی 100 آمپری داشته باشد. بر همین اساس به کلیدهای اتوماتیک کامپکتی که فاقد تنظیم رله‌های حفاظتی باشند، کلید اتوماتیک کامپکت فیکس یا Non-Adjustable MCCB و به کلید اتوماتیک کامپکتی که قابلیت تنظیم رله‌های حفاظتی را داشته باشد، کلید اتوماتیک کامپکت قابل تنظیم یا Adjustable MCCB می گوییم.
با توجه به اینکه دو رله مغناطیسی و حرارتی در کلید اتوماتیک کامپکت داریم؛ کلید های اتوماتیک کمپکت قابل تنظیم در بازار به سه دسته تقسیم می‌شوند که در هنگام خرید، حتماً باید به آنها توجه ویژه داشت :
الف) کلید اتوماتیک قابل تنظیم با رله حرارتی قابل تنظیم و رله مغناطیسی ثابت
ب) کلید اتوماتیک قابل تنظیم با رله مغناطیسی قابل تنظیم و رله حرارتی ثابت
ج) کلید اتوماتیک قابل تنظیم با رله حرارتی و مغناطیسی قابل تنظیم
همانگونه که مشخص است؛ رله‌های حفاظتی عنوان شده دارای خواص فیزیکی مغناطیسی و تِرمو می‌باشند. با گسترش روز افزون علوم و تکنولوژی و ظهور آی سی‌ها در صنعت الکترونیک؛ دانش الکترونیک و کامپیوتر در شاخه برق قدرت بکار گرفته شد و ثمره آن ظهور رله‌های حفاظتی جدید برای کلیدهای اتوماتیک کمپکت بود. این رله‌ها که در بازار تحت عنوان رله میکرولاجیک شناخته می‌شوند دارای موارد حفاظتی بیشتری مانند حفاظت دمایی از کلید و اندازه گیری پارامترهای مختلف مدار هستند. همچنین این رله‌ها قابلیت نظارت و کنترل از راه دور آسان را با استفاده از شبکه‌های صنعتی را به کلید داده‌اند. رله‌های میکرولاجیک دارای تنوع و گوناگونی هستند. بر همین اساس از آنها به عنوان واحد میکرو لاجیک نیز نام برده می‌شود که می‌توانند بعضاً با یکدیگر تعویض شوند. پس در یک جمع بندی می‌توان کلیدهای اتوماتیک کمپکت را از نظر رله‌های حفاظتی به دسته بندی‌های زیر تقسیم کرد:
1) کلید اتوماتیک کمپکت فیکس
2) کلید اتوماتیک کمپکت قابل تنظیم
2-1) کلید اتوماتیک کمپکت قابل تنظیم حرارتی
2-2) کلید اتوماتیک کمپکت قابل تنظیم مغناطیسی
2-3) کلید اتوماتیک کمپکت قابل تنظیم حرارتی مغناطیسی
2-4) کلید اتوماتیک کمپکت قابل تنظیم الکترونیکی (قابل تنظیم میکرولوجیک)
تفاوت در نحوه نصب کلید های اتوماتیک کمپکت
اگرچه در هنگام خرید یک کلید اتوماتیک کمپکت تنها با یک کلید فیکس روبرو هستید؛ اما می‌توان این مورد را عنوان کرد که این امکان وجود دارد که برای بررسی یا تعمیر یک کلید اتوماتیک کمپکت با یک کلید متحرک یا اصطلاحاً کشویی روبرو شوید. این یک قابلیت برای کلیدهای اتوماتیک است که می‌توانید از آنها به صورت فیکس یا کشویی استفاده کنید. در حالت کشویی، کلید اتوماتیک دارای دو تجهیز اضافی است که جداگانه تهیه می‌شود؛ پایه‌ها و فریم کشویی کلید به همراه پایه پلاگین. یک کلید اتوماتیک کمپکت کشویی به ما این امکان را می‌دهد که در زمان تعمیر یا تعویض کلید؛ با قطع جریان برق، کلید را بدون باز کردن پیچ‌های ترمینال‌های قدرت از تابلو جدا کرده و عملیات لازم را روی آن انجام دهیم.
توجه به پارامتر های مهم یادداشت شده بر روی کلید اتوماتیک کمپکت که می تواند عامل تفاوت کلید ها از یکدیگر باشد.
شاخصه‌ها و پارامترهای دیگری نیز وجود دارند که بر روی درب یا بدنه کلید (روی برچسب مشخصات کلید) یادداشت شده‌اند و یک عامل تمایز مهم برای کلیدهای اتوماتیک کمپکت به شمار می‌روند. در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
الف) Ui : ولتاژ عایق بندی شده کلید اتوماتیک کمپکت
ب) Uimp : مقدار ولتاژ پیک ضربه‌ای نام دارد. این پارامتر می‌تواند تا چند برابر ولتاژ نامی باشد. مقدار این پارامتر در بیشتر کلیدهای اتوماتیک کمپکت برابر 690 ولت است.
ج) Ue : ولتاژ عملکرد، ولتاژ نامی یا ولتاژ بهره‌برداری از کلید اتوماتیک کمپکت است که از آن به عنوان ولتاژ سرویس یا ماکزیمم ولتاژ بین فازهای ورودی نیز یاد می‌شود. سطح این ولتاژ در شبکه برق فشار ضعیف ایران ماکزیمم برابر 400 ولت است.
د) Ics : جریان اتصال کوتاهی است که اگر کلید به دفعات با آن مواجه شود؛ عمل قطع انجام شده و کلید آسیبی نمی‌بیند.
ه) Icu : جریان اتصال کوتاهی است که اکر کلید یک بار با آن مواجه شود؛ عمل قطع انجام شده و کلید آسیبی نمی‌بیند.
و) Im: جریان اتصال کوتاه کلید نام دارد. میزان آن برای کلید‌هایی با رله مغناطیسی بین 5 تا 10 برابر جریان بار تنظیمی کلید اتوماتیک کمپکت است.
ز) Ir : جریان بار تنظیمی یا جریان قابل حفاظت تنظیمی کلید است که حد جریان خروجی از کلید اتوماتیک کمپکت را تعیین می‌کند.
ح) استاندارد محیطی IEC : این استاندارد بر اساس شرایط محیطی محل نصب کلید می‌تواند متفاوت باشد (سرد و خشک ، گرم و خشک، گرم و مرطوب ، گرد و غبار)
طریقه نصب کلید اتوماتیک
در بالا اشاره کردیم کلیدهای اتوماتیک کمپکت را به دو صورت فیکس یا کشویی در داخل تابلو نصب کرد. در حالت فیکس، شما می‌توانید کلید اتوماتیک کامپکت خود را به صورت افقی، عمودی و یا به پشت بر روی پانل یا صفحه تابلو نصب کنید. در ادامه سیم‌های قدرت به ترمینال‌های قدرت متصل می‌شوند و در نهایت می‌توان با برداشتن درپوش کلید؛ تجهیزات اضافی را متصل کرد. یک حالت دیگر اتصال کلید بر روی تابلو و در ادامه نصب تجهیز جانبی دسته گردان کوتاه یا بلند بر روی آن است. تمامی این موارد در شکل‌های زیر نشان داده شده است.
در حالت کشویی، کلید برروی بدنه کشو پیچ می‌شود. پایه‌های پلاگین برروی پنل تابلو نصب می‌شود. در ادامه سیم‌ها که دارای کابلشو مجاز هستند؛ برروی ترمینال‌های پایه پلاگین نصب و پیچ می‌شود. در نهایت کلید به‌وسیله کشو به پایه‌های پلاگین متصل می‌شود.
لیست قیمت انواع کلید اتوماتیک کمپکت
از جمله عواملی که موجب تنوع کلیدهای اتوماتیک کمپکت در بازار مصرف می‌شود؛ حضور برندهای مختلف آسیایی، اروپایی و آمریکایی موجود در بازار است. برخی از این برندها قابلیت پشتیبانی و ارائه خدمات پس از فروش به مشتریان خود را دارند و برخی دیگر فاقد هرگونه پشتیبانی هستند. برخی از آنها محصولاتی با کیفیت بالا و برخی دیگر با کیفیت متوسط یا ضعیف هستند. حتی در برخی برندها دیده شده که برای جلب رضایت مشتری یا با هدف جذب اکثریت بازار، یک محصول مانند کلید اتوماتیک کمپکت 100 آمپر با مشخصات مختلف و قیمت‌های مختلف متناسب با بودجه و نیاز مشتری تولید شده است.
با همه این موارد باید عنوان کرد که برندهای اروپایی و آمریکایی دارای قیمت بالاتر، کیفیت مختلف و خدمات بعضاً ضعیف هستند و در ایران به فروش می‌رسند. برندهای آسیایی و ایرانی نیز سعی نموده‌اند تا با قیمت قیمت مقرون به صرفه‌تر، کیفیت متناسب با بودجه مشتری و خدمات مناسب در بازار ایران فعالیت نمایند. برق و انرژی مفتخر است تا با کنار هم قرار دادن برندهای خوب و مناسب بازار برق ایران در کنار هم؛ قابلیت مقایسه و خریدی قیمت مناسب را برای کاربران فراهم نماید. برای مشاهده و مقایسه محصولات کلیدهای اتوماتیک کمپکت می‌توانید به بخش کلیدهای اتوماتیک از طریق منوی محصولات مراجعه کنید. انرژی در دستان تو!
