کنتاکتور ها از جمله ادوات راه اندازی و حفاظت مصرف کننده‌های الکتریکی هستند که امروزه نه تنها در بخش‌های صنعتی، بلکه در بخش مسکونی و تجاری نیز مورد استفاده هستند. این تجهیز پر کاربرد با در نظر گرفتن دو بخش قدرت و فرمان و داشتن ادوات جانبی گوناگون، توانایی راه اندازی و کنترل بسیاری از مدارهای الکتریکی را برای ما فراهم کرده است. در مقاله معرفی انواع کنتاکتور به خوبی به این نکته اشاره کردیم و به معرفی انواع کنتاکتور ها پرداختیم. به طور کلی کنتاکتور ها به دو دسته تک فاز و سه فاز؛ متناسب با شبکه برق مصرفی، تقسیم بندی می‌شوند. در این مقاله قصد داریم روش نصب کنتاکتور های مختلف را آموزش دهیم. با ما همراه باشید.
نحوه نصب کنتاکتور تک فاز
از آنجایی که از کنتاکتور به منظور حفاظت و راه اندازی از تجهیزات پایین دستی استفاده می‌شود؛ لازم است در ابتدا و پیش از اقدام به تهیه و نصب کنتاکتور، اطلاعات کاملی از مصرف کننده و شبکه برق در اختیار داشته باشیم. به این منظور در ابتدا از موارد زیر آگاه باشید:
- تعداد فاز و دامنه ولتاژ شبکه برق مصرفی
- مقدار جریان شبکه برق مصرفی
- تعداد فاز و دامنه ولتاژ مصرف کننده
- جریان کاری مصرف کننده
بر اساس این 4 پارامتر، کنتاکتور مورد نیاز خود را تهیه نمایید. برای راه اندازی یک تجهیز تک فاز می‌توانید از کنتاکتور های تک فاز (معروف به کنتاکتور های بی صدا تک فاز) یا کنتاکتور های سه فاز استفاده کنید. استفاده از کنتاکتور های تک فاز برای مصرف کنندگان تک فاز بیشتر به منظور حفاظت از مصرف کننده می‌باشد. مدار کنتاکتور تک فاز بسیار آسان می‌باشد. برای نصب کافیست فاز و نول شبکه را به بوبین کنتاکتور تکفاز بدهید و در ادامه از ترمینال‌های قدرت کنتاکتور استفاده کنید. مجدداً یک انشعاب از فاز و نول گرفته و ترمینال‌های قدرت ورودی نصب می‌کنیم. خروجی ترمینال‌های قدرت کنتاکتور به مصرف کننده وصل می‌شود. هر زمان که بوبین کنتاکتور برق دار شود؛ اتصال بین پایه‌های قدرت ورودی و خروجی بر قرار شده و مصرف کننده برق دار می‌شود.
در تصویر بالا که نمونه نقشه نصب کنتاکتور تک فاز را نشان می‌دهد؛ برای روشن کردن لامپ از یک کنتاکتور تک فاز چینت الکتریک استفاده کرده‌ایم. همانگونه که مشاهده می‌کنید، سیم فاز به ورودی 1 ترمینال قدرت وارد شده است و سیم نول به ورودی 3 ترمینال قدرت وارد شده است. در خروجی نیز به ترتیب سیم فاز از ترمینال 2 و سیم نول از ترمینال 4 خارج و به لامپ متصل شده‌اند. در نهایت با استفاده از انشعاب، یک سیم فاز و یک سیم نول برای تغذیه بوبین کنتاکتور تک فاز در نظر گرفته شده است که به منظور کنترل کنتاکتور از یک کلید گردان صفر-یک استفاده کرده‌ایم. به همین ترتیب، سیم فاز به ورودی کنتاکت باز کلید گردان و از خروجی کنتاکت کلید گردان به ترمینال A1 کنتاکتور وصل شده است و انشعاب سیم نول مستقیماً به ترمینال A2 متصل شده است.
حالت دیگری که می‌توان با آن مدارات تکفاز را راه اندازی و از تجهیزات تک فاز محافظت نمود؛ استفاده از کنتاکتور های متداول سه فاز در بازار است. در این مورد تنها کافیست از پایه‌های قدرت کنتاکتور برای یکدیگر انشعاب بگیریم یا تنها از یک ترمینال قدرت استفاده کنیم.
در تصویر بالا که نمونه نقشه نصب کنتاکتور سه فاز برای یک مدار تک فاز را نشان می‌دهد؛ سیم فاز با دو انشعاب به کلید فرمان صفر -یک و ترمینال قدرت شماره 1 کنتاکتور متصل شده است. در ادامه از ترمینال 1 به ترمینال 3 و 5 انشعاب داده شده است. همین ترکیب در ترمینال‌های قدرت خروجی دیده می‌شود. از ترمینال 2 به ترمینال‌های 4 و 6 انشعاب داده شده است و در نهایت از خروجی ترمینال 6، سیم فاز به لامپ متصل شده است. برای سیم نول یک انشعاب به لامپ و یک انشعاب به پایه A2 بوبین کنتاکتور داده شده است. برای پایه A1 بوبین کنتاکتور نیز از سیم فاز خروجی از کلید فرمان صفر – یک استفاده شده است.
نحوه نصب کنتاکتور سه فاز
بیشترین استفاده در صنعت را کنتاکتور های سه فاز دارند که با استفاده از ترمینال‌های قدرت و فرمان آنها می‌توان مدارهای مختلفی را طراحی و اجرا کرد. در حوزه برق صنعتی, عموماً از کنتاکتور های سه فاز به همراه بی متال‌ها یا رله‌های اضافه بار استفاده می‌شود. یک کنتاکتور سه فاز علاوه بر ترمینال‌های قدرت و ترمینال‌های مربوط به بوبین، دارای یک یا دو جفت ترمینال فرمان تحت عنوان NO (Normally Open) و NC (Normally Close) می‌باشد. در پایه‌ای ترین حالت، مدار کنتاکتور سه فاز به این صورت است که سه فاز شبکه را به ورودی ترمینال قدرت رسانده و از ترمینال سه فاز خروجی کنتاکتور به مصرف کننده متصل می نمائیم در نهایت بوبین را به واسطه یکی از فازها برق دار می‌کنیم.
در تصویر بالا که نمونه نقشه نصب کنتاکتور سه فاز برای راه اندازی یک الکتروموتور سه فاز را نشان می‌دهد؛ سیم نول به ترمینال A2 بوبین کنتاکتور متصل گردیده است. سه فاز ورودی به ترمینال‌های 1، 3 و 5 کنتاکتور و سه فاز ورودی موتور به ترمینال‌های 2، 4 و 6 کنتاکتور متصل می‌شود. در نهایت به منظور روشن و خاموش کردن بوبین کنتاکتور، از یک فاز کنتاکتور استفاده و بین فاز شبکه و ترمینال A1 بوبین کنتاکتور یک کلید گردان صفر – یک قرار می‌دهیم.
در نقشه نصب کنتاکتور سه فاز بالا نیز از یک شستی استپ و استارت و با بهره گیری از ترمینال فرمان NO کنتاکتور استفاده شده است. مطابق تصویر نول ورودی به ترمینال A2 خروجی داده شده است. فاز خروجی از کلید مینیاتوری که می‌تواند یکی از سه فاز R،S یا T باشد؛ به ترمینال کنتاکت بسته شستی (11) متصل شده است. خروجی کنتاکت بسته به ورودی ترمینال فرمان NO کنتاکتور (23) وصل شده است. خروجی ترمینال فرمان NO کنتاکتور (24) به ترمینال کنتاکت باز شستی (13) متصل شده است و در نهایت خروجی ترمینال کنتاکت باز شستی (14) به خروجی ترمینال فرمان NO کنتاکتور (24) وصل شده است. همچنین از محل خروجی ترمینال فرمان NO کنتاکتور (24) به ترمینال A1 متصل کرده‌ایم تا تغذیه بوبین بر قرار شود. در قسمت ترمینال‌های قدرت کنتاکتور، سه فاز R، S و T به ترمینال‌های قدرت ورودی کنتاکتور و سه فاز ترمینال‌های قدرت خروجی کنتاکتور به موتور سه فاز متصل می‌شوند.
در این مقاله نگاهی به نحوه نصب کنتاکتور های تک فاز و سه فاز داشتیم. به طور کلی روش‌های مختلفی برای نصب کنتاکتور ها و استفاده از مدارهای آنان وجود دارد. مواردی نظیر راه اندازی کنتاکتور با استفاده از شستی‌ها، کلیدهای گردان، تایمرها، مدارهای راه اندازی ستاره -مثلث و …. از این قبیل‌اند. در آینده نگاهی نیز بر این مدارها خواهیم داشت. شما خوانندگان محترم می‌توانید در صورت داشتن هرگونه سؤال یا نظر آنها را با استفاده از پنجره نظرات و یا تماس با ما در میان بگذارید. انرژی در دستان تو!
